Mikroplastik to niewielkie cząsteczki tworzyw sztucznych, które są coraz powszechniej obecne w naszym środowisku. Choć często niewidoczne gołym okiem, mogą mieć poważny wpływ na nasze zdrowie i kondycję ekosystemów. Dowiedz się, czym jest mikroplastik, skąd się bierze i jak możesz ograniczyć swoje narażenie na jego szkodliwe działanie.
Czym jest mikroplastik i skąd się bierze?
Mikroplastik to drobne cząsteczki tworzyw sztucznych o średnicy mniejszej niż 5 milimetrów. Powstają one na dwa sposoby – jako celowo wytwarzane mikrogranulki lub w wyniku rozpadu większych produktów plastikowych. Mikroplastik jest wszechobecny w naszym otoczeniu – znajduje się w powietrzu, glebie, wodach, a nawet w żywności i napojach.
Główne źródła mikroplastiku to ścieranie opon samochodowych, pranie odzieży syntetycznej, użycie kosmetyków zawierających mikrogranulki, a także zanieczyszczenia trafiające do mórz i oceanów. Szacuje się, że w samych tylko wodach oceanicznych pływa 14 milionów ton mikroplastiku, a jego stężenie stale rośnie.
Co niepokojące, mikroplastik przedostaje się również do wody pitnej. Badania pokazują, że 72% próbek wody z kranu i aż 90% wód butelkowanych zawiera cząsteczki mikroplastiku. Osoby regularnie pijące wodę z plastikowych butelek przyjmują rocznie nawet 90 000 cząsteczek mikroplastiku więcej niż osoby pijące wodę z kranu.
Mikroplastik pierwotny i wtórny – różnice
Mikroplastik pierwotny to cząsteczki celowo produkowane w małych rozmiarach, np. mikrogranulki dodawane do past do zębów, peelingów i innych kosmetyków. Ich użycie ma poprawiać właściwości produktów, jednak po spłukaniu trafiają one do ścieków, a stamtąd do wód i gleby.
Z kolei mikroplastik wtórny powstaje na skutek rozpadu i ścierania większych przedmiotów z tworzyw sztucznych pod wpływem czynników środowiskowych takich jak słońce, wiatr czy fale. Główne źródła mikroplastiku wtórnego to opony samochodowe, syntetyczne ubrania, torby foliowe, plastikowe opakowania i sprzęt.
Główne źródła mikroplastiku w środowisku
Jak możemy przeczytać w serwisie ragsy.pl – Mikroplastik trafia do środowiska z wielu różnych źródeł. Oto niektóre z najważniejszych:
- Ścieki – zawierają mikroplastik ze zmywanych kosmetyków, pranych ubrań, opon samochodowych
- Odpady – plastikowe śmieci rozkładają się na mikroplastik pod wpływem czynników środowiskowych
- Rolnictwo – agrowłókniny i folie stosowane w uprawach uwalniają mikroplastik do gleby
- Rybołówstwo – sieci, liny i inne narzędzia wykonane z tworzyw sztucznych
- Przemysł – ścieki przemysłowe, ścieranie i przetwarzanie tworzyw
Jak widać, źródła mikroplastiku są bardzo liczne i różnorodne. Dlatego też walka z jego emisją wymaga kompleksowych działań i zaangażowania ze strony rządów, firm i konsumentów.
Wpływ mikroplastiku na zdrowie i środowisko
Choć badania nad wpływem mikroplastiku wciąż trwają, już teraz wiadomo, że może on stanowić poważne zagrożenie zarówno dla zdrowia ludzi, jak i kondycji ekosystemów. Cząsteczki mikroplastiku kumulują się w organizmach, powodując szereg niekorzystnych efektów.
Mikroplastik jest jak tykająca bomba zegarowa w naszych organizmach. Im dłużej i więcej go spożywamy, tym większe ryzyko rozwoju groźnych chorób w przyszłości – ostrzega dr Sylwia Nowak, biotechnolog z Uniwersytetu Wrocławskiego oraz redaktorka serwisu Ragsy.pl
U zwierząt morskich, które mylą mikroplastik z pokarmem, obserwuje się m.in. zaburzenia trawienia, rozwoju, stany zapalne i obniżoną płodność. Cząsteczki plastiku przenoszą się też w górę łańcucha pokarmowego, ostatecznie trafiając na nasze talerze.
Potencjalne skutki zdrowotne spożywania mikroplastiku
Badania sugerują, że długotrwałe narażenie na mikroplastik może powodować u ludzi:
- Zaburzenia gospodarki hormonalnej – plastik zawiera substancje naśladujące działanie hormonów
- Problemy z płodnością – mikroplastik może odkładać się w jajnikach i jądrach
- Obniżenie odporności – plastik upośledza działanie układu immunologicznego
- Nowotwory – niektóre substancje zawarte w plastiku mają działanie rakotwórcze
Co więcej, cząsteczki mikroplastiku mogą przenosić na swojej powierzchni różne toksyny i patogeny, stanowiąc dodatkowe zagrożenie dla zdrowia. Niestety, całkowite uniknięcie narażenia jest praktycznie niemożliwe, dlatego tak ważne jest ograniczanie ilości plastiku w codziennym życiu.
Jak mikroplastik zagraża ekosystemom wodnym i lądowym
Poza wpływem na zdrowie ludzi, mikroplastik stanowi ogromny problem dla środowiska naturalnego. Szczególnie narażone są ekosystemy wodne – oceany, morza, jeziora i rzeki, do których trafia większość plastikowych odpadów.
Drobne organizmy wodne, jak plankton czy małże, mylą cząsteczki plastiku z pokarmem i zjadają je. To zaburza ich rozwój, odżywianie i rozmnażanie. Mikroplastik przenosi się dalej w łańcuchu pokarmowym, trafiając do ryb, ptaków i ssaków morskich. Badania wykazały obecność plastiku w przewodach pokarmowych ponad 600 gatunków zwierząt wodnych.
Ale problem dotyczy też ekosystemów lądowych. Mikroplastik przedostaje się do gleby m.in. z osadem ściekowym stosowanym jako nawóz czy przez ścieranie opon. Negatywnie wpływa na organizmy glebowe, jak dżdżownice, i zmienia właściwości gleby. A stamtąd może być pobierany przez rośliny i dalej wędrować w łańcuchu pokarmowym.
Sposoby na ograniczanie narażenia na mikroplastik
Choć całkowite wyeliminowanie mikroplastiku z naszego otoczenia jest obecnie niemożliwe, możemy podjąć działania, by ograniczyć narażenie. Oto kilka praktycznych wskazówek:
Wybór wody pitnej i unikanie plastikowych butelek
Aby zmniejszyć ilość spożywanego mikroplastiku, staraj się pić wodę z kranu zamiast butelkowanej. Jeśli masz wątpliwości co do jakości wody, zainwestuj w dzbanek filtrujący lub filtr nakranowy. Do przechowywania wody używaj butelek szklanych lub stalowych.
| Rodzaj wody pitnej | Zawartość mikroplastiku |
| Woda z kranu (niefiltrowana) | 4,5 cząsteczki/litr |
| Woda z kranu (filtrowana) | 0,6 cząsteczki/litr |
| Woda butelkowana | 22,5 cząsteczki/litr |
Jeśli potrzebujesz wody z saturatora, wybierz model z wymiennymi butlami szklanymi. Pozwoli to uniknąć mikroplastiku i zaoszczędzić pieniądze w dłuższej perspektywie.
Naturalne tkaniny i kosmetyki bez mikroplastiku
Kolejnym krokiem do ograniczenia mikroplastiku jest wybieranie ubrań z naturalnych tkanin, jak bawełna, len czy wełna. Syntetyczne materiały, jak poliester, podczas prania uwalniają ogromne ilości mikrowłókien. Jeśli musisz użyć tkanin syntetycznych, pierz je rzadziej i w niższych temperaturach.
Zwracaj też uwagę na skład kosmetyków – unikaj produktów zawierających polyethylene, polypropylene czy nylon. Są to mikrogranulki plastiku dodawane m.in. do past do zębów, peelingów, podkładów. Sięgaj po naturalne alternatywy lub kosmetyki z certyfikatem “zero plastiku”.
Od kiedy zaczęłam zwracać uwagę na skład kosmetyków, byłam zszokowana, jak wiele z nich zawiera mikroplastik. Teraz wybieram tylko naturalne produkty i mam pewność, że nie szkodzę środowisku – mówi Ania, 30-letnia miłośniczka eko.
Ograniczenie ruchu samochodowego i plastikowych odpadów
Jednym z głównych źródeł mikroplastiku jest ścieranie opon samochodowych. Dlatego staraj się ograniczać jazdę samochodem i wybierać alternatywne środki transportu – rower, komunikację miejską, car-sharing. Pozwoli to zmniejszyć ilość gumy trafiającej do środowiska.
I w końcu – ogranicz zużycie jednorazowych produktów z plastiku, jak torby, słomki, opakowania. Wybieraj przedmioty wielorazowego użytku lub łatwo biodegradowalne. Segreguj i odpowiednio utylizuj plastikowe odpady. Każda, nawet najdrobniejsza decyzja konsumencka ma znaczenie w walce z mikroplastikiem.
Mikroplastik to niewidoczne, ale realne zagrożenie dla naszego zdrowia i planety. Dlatego tak ważna jest świadomość problemu i wprowadzanie ekologicznych nawyków. Wybieraj naturalność, unikaj plastiku i bądź częścią zmiany. Zadbaj o siebie i środowisko, ograniczając mikroplastik w swoim życiu!
Zobacz także: